Werken in de zorg wordt als plezierig en zinvol ervaren, maar kan ook belastend en stressvol zijn. Door zorgmedewerkers meer autonomie te geven in hun werk, zouden zij beter in staat zijn om het werk op hun eigen manier in te richten. Naar verwachting draagt dat bij aan hun welzijn. Dit blijkt uit promotieonderzoek (Open Universiteit Heerlen) van Pauline van Dorssen. De portée van dit onderzoek komt overeen met enkele conclusies uit het BrainProfs whitepaper 'Sturing en Regie in de Zorg' dat in 2021 verscheen.
Autonomie vereist zelfleiderschap
Meer autonomie vereist echter ook zelfleiderschap. Dat zorgmedewerkers zichzelf kunnen aansturen in het werk, zelfstandig problemen kunnen oplossen en dat zij zichzelf kunnen motiveren. Pauline van Dorssen onderzocht op welke manier zorgmedewerkers hun zelfleiderschap kunnen versterken. Eerder onderzoek liet al de positieve impact van zelfleiderschap zien, zoals een vermindering van stress en verbetering van prestaties van werknemers in profit- en not-for-profit-sectoren. Er is echter weinig onderzoek gedaan naar de rol en het belang van zelfleiderschap bij werknemers binnen de gezondheidszorg, zo stelt de OU in een aankondiging. Binnen de zorg ervaren medewerkers hun werk vaak als veeleisend, en zijn ziekteverzuim en personeelsverloop hoog. Het feit dat zorgmedewerkers hun professionele aandacht richten op de zorg voor anderen, maakt het voor hen wellicht lastiger om aandacht te geven aan hun eigen doelen, behoeftes en interesses.
Zelfleiderschap binnen de gezondheidszorg
Hoe kunnen zorgmedewerkers door middel van zelfleiderschap regie nemen, zodat zij meer werkplezier en gezondheid ervaren? Nou, zelfleiderschap kun je wel degelijk trainen. Als zorgmedewerkers leren hoe zij hun activiteiten kunnen laten aansluiten bij hun autonome motivatie (willen) en eigen invloedmogelijkheden (kunnen), dan ervaren zij na afloop meer bevlogenheid. Bovendien blijkt dat deelnemers door de toename in bevlogenheid ook meer gezondheid ervaren, en beter presteren na afloop van de training. Pauline van Dorssen ontwikkelde daarnaast een interventieaanpak, waarbij medewerkers, teams en leidinggevenden/HR staf integraal worden getraind. Zorgorganisaties kunnen medewerkers dan zowel individueel, als binnen de setting van hun team, ondersteunen bij hun ontwikkeling in zelfleiderschap.
Resultaten van zelfleiderschap
Uit het promotieonderzoek komt naar voren dat het zelfleiderschap van zorgmedewerkers bijdraagt aan hun werkplezier, gezondheid en algemeen functioneren. Met name de vaardigheid om natuurlijke beloningen te vergroten is daarbij relevant. Deze vaardigheid helpt zorgmedewerkers om de alledaagse activiteiten zo aan te passen dat deze als plezieriger, dus intrinsiek motiverender, worden ervaren.
Sturing en Regie in de Zorg
Sieds Rienks van BrainProfs en medeauteur van de whitepaper 'Sturing en Regie in de Zorg': "We hebben in onze whitepaper een tiental zorgbestuurders aan het woord gelaten, onder andere over zelfsturing en zelforganisatie. Bij zelforganisatie kan je zeggen dat er sprake is van een team, dat gezamenlijk verantwoordelijk is voor een afgerond en samenhangend geheel aan taken die leiden tot een herkenbaar product of dienst, voor een herkenbare cliëntgroep. De teamleden verdelen onderling zelf hun taken, stemmen samen af en bepalen prioriteiten. Zij hebben dus verregaande invloed op het eindresultaat. We constateerden een reeks van voordelen. Aan de ene kant zijn positieve effecten van zelfsturing te melden, zoals meer autonome ruimte op de werkvloer en meer aandacht voor flexibele rollen in plaats van starre functieomschrijvingen. Bovendien kunnen zelfsturende teams leiden tot minder overheadkosten en meer inzichtelijke budgettaire toedelingen."
Een nieuwe werkcultuur
Maar er zijn ook een aantal kanttekeningen te plaatsen. "De span of control van leidinggevenden werd soms radicaal omhoog geschroefd van gemiddeld 20 medewerkers naar 100 of meer, waarbij de zelfsturende teams meteen in het diepe werden gegooid. Dat is ook niet wat je wilt", vult medeauteur Roland Hanegraaf van BrainProfs aan. "Daarnaast valt op dat zelfsturing in een fors aantal organisaties ook is ingezet als reorganisatie-instrument."
Het onderzoek van Van Dorssen richt zich meer op de individuele zorgmedewerker. Maar duidelijk is wel dat het stimuleren van zelfleiderschap en zelforganisatie in de zorg een positieve invloed kan hebben op de prestaties van de organisatie. "Hierbij mag echter niet uit het oog worden verloren dat deze zorgorganisaties open moeten staan voor een nieuwe werkcultuur. Het gaat echt om een andere manier van werken; dat moet je tijd en ruimte geven."
Persoonlijk leiderschap
Heel vaak merken wij bij BrainProfs dat de uitkomst van dit onderzoek eigenlijk vergelijkbaar is met elke andere sector van bedrijfsleven en overheid. Juist de ontwikkeling van het persoonlijk leiderschap maakt de geschetste verbetering mogelijk.
- 'Self-leadership in Healthcare: How healthcare workers can lead themselves to better work engagement, health, and performance'
- Pauline van Dorssen
- Open Universiteit in Heerlen
Onderzoek bevestigt: zorgmedewerkers vitaler door trainen zelfleiderschap